iltizam sistemi ne demek?

İltizam sistemi, Osmanlı Devleti'nde belirli bir bölgenin vergi toplama hakkının (mültezimlik) açık artırma yoluyla kişilere devredilmesi uygulamasıdır. Bu sistemde, ihaleyi kazanan kişi yani mültezim, devlete önceden belirlenmiş bir miktar vergi ödemeyi taahhüt eder ve o bölgedeki vergileri toplama yetkisini elde ederdi.

İltizam sisteminin temel özellikleri şunlardır:

• Vergi Toplama Hakkı Devri: Devlet, nakit ihtiyacını karşılamak amacıyla vergi toplama yetkisini kişilere devrederdi.
• Açık Artırma (Müzayede): Mültezimlik hakkı, genellikle en yüksek teklifi veren kişiye verilirdi.
• Süre: İltizam genellikle belirli bir süre için geçerliydi (genellikle 1-3 yıl).
• Mültezimin Karı: Mültezim, topladığı vergilerden devlete ödediği miktarı çıktıktan sonra kalan kısım karı olurdu. Ancak, mültezimler bazen halktan aşırı vergi alarak haksız kazanç elde edebiliyorlardı. Bu durum, halkın devlete karşı hoşnutsuzluğuna yol açabiliyordu.
• Mukataa: İltizam usulüyle yönetilen topraklara mukataa denirdi.

İltizam sisteminin Osmanlı ekonomisi ve sosyal yapısı üzerinde önemli etkileri olmuştur. Özellikle 18. yüzyılda sistemin yaygınlaşmasıyla birlikte, güçlü mültezim aileleri ortaya çıkmış ve bu durum taşra yönetiminde dengesizliklere neden olmuştur. Sistem, zamanla rüşvet ve yolsuzluk gibi sorunlara da yol açmıştır. 19. yüzyılda Tanzimat Fermanı ile birlikte iltizam sistemi kaldırılmaya başlanmış ve yerine merkezi vergi toplama sistemi getirilmeye çalışılmıştır.